Procesy egzogeniczne - najważniejsze zagadnienia

Czego trzeba się nauczyć z zakresu procesów egzogenicznych: 

• OBOWIĄZKOWE MAPY DO PROCESÓW EGZOGENICZNYCH: wszystkie niziny, kotliny na świecie i w Polsce, pojezierza w Polsce i większe na świecie; mapa rozmieszczenia gleb w Polsce i na świecie
  
  
• WIETRZENIE
  - na czym polega proces wietrzenia 
  - trzy główne typy wietrzenia: fizyczne (mechaniczne), chemiczne i biologiczne 
  - mechanizm działania najważniejszych typów wietrzenia oraz co powstaje w wyniku tego działania
  - wietrzenie a klimat (np.: przewaga wietrzenia fizycznego na zwrotnikach, dominacja chemicznego na równiku)
  
  
• RUCHY MASOWE 
  - pojęcie denudacji, osiadania
  - rodzaje ruchów masowych
  
  
• PROCESY KRASOWE 
   - działają przede wszystkim na skały węglanowe (wapienie)
  -  formy krasu powierzchniowego np.: mogoty, leje krasowe
  -  formy krasu podziemnego np.: formy naciekowe (stalaktyty, stalagmity..)
  
  
  
  
  
  Jura Krakowsko-Częstochowska - grudzień 2019
  
  
  
• RZEŹBOTWÓRCZA DZIAŁALNOŚĆ RZEK
  - niszcząca działalność rzek: erozja wgłębna (profil V-kształtny), denna, wsteczna (wodospady), boczna (meandry!!!)
  - kaptaż rzeczny
  - meandry: schemat, rozwój meandrów, powstawanie starorzeczy
  - przełomy rzeczne: antecedentny (np.: Dunajca przez Pieniny), epigenetyczny (Orinoko przez Wyżynę Gujańską), odziedziczone (Poznański Przełom Warty) itp.
  - transport materiału w rzece: suspensja (zawieszony, dobrym przykładem jest rzeka Huang-He...dlaczego?), ruch skokowy, toczenie, materiał rozpuszczony
  - działalność akumulacyjna (budująca) rzek
  - ujścia rzek: estuarium, delta; dlaczego powstaje akurat takie ujście; przykłady na świecie (delta Wisły, estuarium Loary)
  - podstawowe elementy doliny rzecznej 
  - profil podłużny rzeki - bieg górny, środkowy i dolny: procesy rzeźbotwórcze i formy powstałe w każdym z tych biegów 
  
  
  
  
  wodospad - efekt erozji wstecznej - Czechy 2019
  
  
• LODOWCE I LĄDOLODY 
  - erozja glacjalna: detersja (ścieranie), detrakcja (wyorywanie), egzaracja (zdzieranie); formy: mutony, rysy lodowcowe, cyrki i żłoby lodowcowe (dolina U-Kształtna),
  - transport glacjalny: moreny, głazy narzutowe (eratyki) 
  - rzeźba fluwioglacjalna (wodnolodowcowa): rynny polodowcowe, pradoliny, sandry, ozy, kemy, drumliny; rozróżnienie form powstałych przez akumulacje i erozje 
  
  
• PROCESY EOLICZNE 
   - rodzaje transportu eolicznego: pełzanie, saltacja (ruch skokowy), suspensja (transport w zawieszeniu)
  - działalność niszcząca wiatru:
  deflacja: niecki i misy deflacyjne, rynny deflacyjne, bruk deflacyjny
  korazja: gzymsy skalne (grzyby skalne), jardangi (grzbiety) i bruzdy eoliczne (między jardangami), wygłady eoliczne
  - działalność budująca wiatru:
  małe formy: ripplemarki (zmarszczki eoliczne), pagórki piaszczyste 
  duże formy = wydmy: barchany, poprzeczne, kopulaste, gwiaździste, paraboliczne 
  czym się różni wydma paraboliczna od barchanu?
  
  - pustynie :
  -cechy pustyni
  -czynniki odpowiedzialne za powstawanie pustyń: pas wysokiego ciśnienia (Sahara, Gibsona), zimne prądy morskie (Namib, Atacama), cień opadowy (Gobi, Takla Makan)
  -rozmieszczenie (i nazwy) najważniejszych pustyń na Ziemi 
  - typy pustyń: hamada (skalisto-kamieniste), serir (żwirowe np.: Gobi), erg (piaszczysta), takyr (pylaste lub pylasto-ilaste)
  
  - less : kojarzymy z klimatem peryglacjalnym, czarnoziemy, Wyżyna Lessowa w Chinach, Wyżyna Lubelska (czarnoziemy!) 
  
  
  
  
  wydmy paraboliczne - Łeba 2019
  
  
• RZEŹBOTWÓRCZA DZIAŁALNOŚĆ MORZA 
  - podział wybrzeży na strome i płaskie 
  - niszczenie brzegów morskich wysokich = klify 
  -  klif (faleza) - jak powstaje, elementy (np.: nisza abrazyjna)
  - wybrzeża mierzejowo-zalewowe: kosy, zatoki, mierzeje
  - jak powstają atole?
  - typy wybrzeży morskich np.: mangrowe, deltowe, fiordowe, dalmatyńskie 
  trzeba umieć rozpoznać je po zdjęciach i mapach (np wybrzeże fiordowe i riasowe, czym sie różnią?)
  
  
  
  

  To już koniec najważniejszych zagadnień z zakresu procesów endogenicznych. Jeżeli samodzielnie przygotowujesz się do matury i chcesz sprawdzić swoją wiedzę - możesz skorzystać z formularza kontaktowego, aby zapisać się na korepetycje :) 

  
  

  Aby otrzymywać powiadomienia o nowych postach w panelu bocznym w polu Powiadomienia o nowych postach wpisz swój adres e-mail, a następnie potwierdź subskrypcję, klikając w link aktywacyjny wysłany na pocztę :) 

  
  

  Miłej nauki! 

  Weronika