Mapa na maturze jest...zawsze! Przeglądając różne arkusze maturalne możesz zauważyć, że większość zadań do mapy jest bardzo podobna (oczywiście na maturze obejmują one również wiedzę z innych działów). Warto przerobić dużo zadań do mapy, aby nauczyć się ,,schematu" jak wykonywać szybko zadania związane ze skalą czy np.: nachyleniem terenu.
Natomiast dział, który często w podręcznikach nazywa się ,,Ziemia we wszechświecie", skupia wiedzę dotyczącą kosmosu oraz ruchów Ziemi. Przez uczniów jest uważany za najtrudniejszy, ze względu na czasami dość skomplikowane zadania z kątem padania promieni słonecznych czy rachubą czasu na Ziemi. Dlatego zachęcam i jeszcze raz zachęcam, aby przerabiać jak najwięcej obliczeniowych zadań ! :)
Ale najpierw, co trzeba wiedzieć/umieć z zakresu kartografii:
- Czym jest mapa i po co nam ona? Jakie elementy zawiera legenda mapy?
- Skala mapy oraz jej podział na: liczbową, mianowaną, liniową i polową.
MUST HAVE: zamieniane skali np.: skali polowej (powierzchniowej) na mianowaną. Przy okazji zamiana jednostek (kilometrów na centymetry, metrów kwadratowych na hektary itp.) - azymut, czyli kąt odchylenia od północy
- metody prezentacji zjawisk na mapie:
a) jakościowe - sygnaturowa, powierzchniowa, liniowa
b) ilościowe - izolinii, kartogramu, kartodiagramu oraz kropkowa
Czym się różnią metody jakościowe od ilościowych ? - odwzorowania kartograficzne, czyli jak możemy zniekształcić Ziemię na mapie :)
- wysokość względna i bezwzględna, przy okazji pojęcia: depresja, kryptodepresja, poziomice
- ZADANIA OBLICZENIOWE:
- obliczanie odległości na mapie/w rzeczywistości na podstawie skali
- obliczanie skali, dzięki znajomości odległości w rzeczywistości i na mapie
- obliczanie powierzchni np.: jeziora (na mapie, w rzeczywistości)
- obliczanie nachylenia/spadku terenu [wzór: (H:L)*100]
- obliczanie rzeczywistej długości np.: wyciągu narciarskiego (wzór Pitagorasa) - WSPÓŁRZĘDNE GEOGRAFICZNE - nie uczyć się definicji długości i szerokości geograficznej (definicja jest ciężka i mało logiczna, więc po co :D), ale rozumieć, że: południki to takie pionowe linie, które ciągną się od bieguna do bieguna i opisują nam jaką mamy długość geograficzną w zakresie od zera do 180 stopni na wschód i zachód itp.- odczytywanie współrzędnych z mapy co do stopni, minut i sekund geograficznych
- kierunki świata
- obliczanie rozciągłości równoleżnikowej i południkowej (czyli jak obszar jest rozciągnięty w pionie i w poziomie)Ziemia we wszechświecie: - Układ Słoneczny:
- budowa: kolejność planet od Słońca
- co to są planety oraz ich podział: skaliste i gazowe (olbrzymy)
- gdzie ,,mamy" dwa pasy planetoid?
- rozróżnienie pojęć: planetoida, meteoroida, meteoryt itp. - Księżyc, czyli naturalny satelita
- ile trwa obieg księżyca wokół Ziemi?
- fazy Księżyca (kiedy mamy największe pływy?)
- kiedy dochodzi do zaćmienia Słońca, a kiedy Księżyca? schemat
- Ruch biegowy Ziemi (to jest trudne, ale ciekawe !!!)
- kiedy Ziemia jest w aphelium, a kiedy w peryhelium?
- nachylenie Ziemi (oś Ziemi nachylona jest do płaszczyzny ekliptyki pod kątem 66°34')
- czas obiegu Ziemi wokół Słońca
- astronomiczne pory roku, czyli cztery najważniejsze daty- MUST HAVE: co się dzieje w dniu równonocy, a co 22 czerwca? Spróbuj ułożyć sobie w głowie ,,historyjkę", na przykład: W dniu 22 czerwca promienie słoneczne padają pod kątem 90 stopni na zwrotnik Raka. Więc... zacznie się u nas (na półkuli północnej) lato, a na biegunie północnym dzień będzie trwał 24 godziny. Mijają kolejne dni i 23 września (równonoc jesienna) promienie słoneczne będą padały pod kątem 90 stopni na.... no właśnie ;D check it!- strefy oświetlenia Ziemi (od czego zależą?)- konsekwencje ruchu obiegowego np.: pory roku, zmiana długości trwania dnia i nocy (na różnych szerokościach geograficznych), pora sucha i deszczowa- najtrudniejsze: obliczanie kąta padania promieni słonecznych w zależności od dnia i szerokości geograficznej; obliczanie szerokości geograficznej na podstawie kąta padania promieni słonecznych i informacji, po której stronie nieba widzimy Słońce. Czy trzeba się uczyć wzorów na pamięć? Nie! Trzeba je zrozumieć! I tutaj przyda się wcześniejsza ,,historyjka" oraz wieeeele rozwiązanych zadań. - Ruch obrotowy Ziemi, czyli dlaczego w Nowym Jorku jest wcześniejsza godzina
- parametry (cechy) - Ziemia obraca się z zachodu na wschód czy ze wschodu na zachód? Ile trwa pełen obrót?
- konsekwencje: siła Coriolisa (czyli coś co nie istnieje, ale działa... jak działa?), pozorny ruch Słońca po niebie, siła odśrodkowa itp.
- prędkość liniowa i prędkość kątowa - czym się różnią?
- czas na Ziemi: słoneczny (miejscowy, lokalny), strefowy, urzędowy - czym się od siebie różnią? Jaki jest czas strefowy dla Polski, a jakie mamy urzędowe ?
- rachuba czasu: i tutaj znowu zawsze pojawiają się problemy. Jak obliczyć czas słoneczny w Petersburgu wiedząc, że w Tokio jest godzina 13:24? A jak strefowy?
Jak już zauważyłeś/aś podczas wymieniania maturalnych ,,must have" z tych dwóch działów, zadałam wiele pytań. Zastanów się, czy znasz odpowiedzi na wszystkie. I jeszcze raz: nie ucz się nigdy definicji (na maturze nigdy nie będzie pytania ,,Co to jest szerokość geograficzna?", ale może być zadanie ,,Uzasadnij, dlaczego dzień jest coraz dłuższy w Polsce od 21 marca do 22 czerwca").
