Zadania do tego działu na maturze przeważnie są proste. Hydrosfera jest mniej obszerna niż na przykład atmosfera czy procesy endogeniczne. Czego możemy się spodziewać na maturze z geografii z zakresu hydrosfery?
Zanim przejdziemy do omówienia zagadnień przypomnę jak ważna jest mapa. Rozwiązanie niektórych zadań maturalnych, np.: porównania reżimu (ustroju rzecznego) Sekwany i Kongo, będzie praktycznie niemożliwe bez dobrej znajomości mapy. Dlatego jeszcze raz zachęcam (i przypominam), aby zaprzyjaźnić się z atlasem geograficznym :) Najważniejsze rzek, jeziora, cieśniny czy zatoki na wszystkich kontynentach zostały omówione we wcześniejszych postach.
El Golfo, czyli zielone jeziorko na wyspie Lanzarote - wrzesień 2019
Najważniejsze zagadnienia :
- OBOWIĄZKOWE MAPY DO HYDROSFERY: wszystkie jeziora, rzeki, cieśniny, zatoki, morza na świecie oraz rzeki i jeziora w Polsce
- wody słodkie i słone w hydrosferze, ilość wód możliwych do wykorzystania przez człowieka
- obieg wody w przyrodzie (cykl hydrologiczny) - przyczyna, schemat, składniki (parowanie, retencja itp.)
- bilans wodny - obszary na Ziemi o dodatnim i ujemnym bilansie, jakie są tego przyczyny?
- zlewiska oceanów - zwrócić uwagę, że na przykład prawie cała Ameryka Południowa należy do zlewiska Oceanu Atlantyckiego (dlaczego?); obszary bezodpływowe na Ziemi
- zróżnicowanie zasolenia na poszczególnych szerokościach geograficznych (dlaczego zasolenie jest najwyższe na zwrotnikach oraz izolowanych zatokach i morzach?)
- PRĄDY MORSKIE - nazwy wszystkich najważniejszych prądów ciepłych i zimnych na mapie oraz skutek dla klimatu miejscowości położonych na wybrzeżu, które opływany dany prąd
- upwelling (prąd głębinowy) - przykład upwellingu u wybrzeży Peru i Chile - przyczyna, skutek
- El niño i La niña, jako okresowe zakłócenie upwellingu (powtórzenie wiadomości z atmosfery)
- falowanie wiatrowe, parametry fali; sejsze
- tsunami - jak powstaje (np.: podwodne trzęsienie ziemi), co zapowiada nadejście tsunami oraz co się dzieje z falą, gdy dociera do brzegu
- pływy morskie: kwadrowe i syzygijne - ustawienie Słońca, Ziemi i Księżyca; gdzie występują najwyższe pływy
- RZEKI - pojęcia: system rzeczny, dorzecze, zlewnia, dział wodny, zlewisko
- rodzaje ujść rzecznych: deltowe i estuarium (lejkowate) - znać przykłady np.: delta Nilu czy Wisły, estuarium rzeki Św. Wawrzyńca czy Loary
dlaczego powstaje delta, a dlaczego estuarium? - czy się różnicy stan wody od przepływu? co to jest wezbranie i niżówka? rodzaje wezbrań i niżówek (przyczyny)
- podział rzek ze względu na przebieg zasilania i ciągłość przepływu: stałe (pernamentne), okresowe (periodyczne), chwilowe (epizodyczne)
- podział rzek ze względu na strefę klimatyczną i zasilanie: autochtoniczne (Amazonka czy Kongo), allochtoniczne (Nil)
- USTRÓJ/ REŻIM RZEKI - rodzaje ustrojów rzecznych:
- co jest ich głównym źródłem zasilania - opady atmosferyczne czy może topnienie lodowców?
- ustrój prosty czy złożony - ile rzeka ma wezbrań w ciągu roku?
- pora największego wezbrania - wiosna czy może lato? jak długo trwa wezbranie?
- reżimy najważniejszych rzek: Amazonka, Nil, Ganges, Sekwana, Tamiza, Wisła itp. - jakie są różnice miedzy nimi? czy ma to związek z klimatem, przez który przepływa rzeka?
źródło: geografia24.eu - JEZIORA
- podział na jeziora słodkie, słonawe i słone
- podział ze względu na czas wypełnienia misy jeziornej wodą: stałe (Śniardwy), okresowe/periodyczne (Eyre, Czad), epizodyczne
- podział ze względu na charakter wymiany wód: odpływowe (jezioro Tana -> Nil), przepływowe (Gopło, Hańcza), bezodpływowe (Morze Kaspijskie, Czad)
- podział ze względu na trofizm (zawartość substancji odżywczych): oligotroficzne (Morskie Oko), mezotroficzne (Mamry, Hańcza, Drawsko), eutroficzne (Dąbie), dystroficzne
- pionowy rozkład temperatury w jeziorze w ciągu roku - podział jezior ze względu na GENEZĘ - jak powstało, cechy charakterystyczne, przykłady jezior w Polsce i na świecie, na przykład: jezioro rynnowe wypełnia dna dawnych rynien polodowcowych, są wydłużone (często ich przebieg ma charakter południkowy, prostopadły do czoła postoju lądolodu), wąskie, mają dość strome stoki misy, często są bardzo głębokie, przykłady: Hańcza, Gopło, Jeziorak
- bagna i torfowiska (niskie i wysokie)
- lodowce:
- geneza (warunki konieczne do powstania lodowców)
- granica wieloletniego/wiecznego śniegu oraz jej zróżnicowanie na świecie (dlaczego na zwrotnikach przebiega wyżej niż na równiku?)
- przemiana śniegu w lód lodowcowy: śnieg -> firn -> lód firnowy -> lód lodowcowy
- rodzaje ruchów lodowca: transgresja, stagnacja, regresja
- klasyfikacja lodowców: górskie i kontynentalne (lądolody)
- lądolody dziś: Antarktyda, Grenlandia
- lodowce szelfowe, pak lodowy itp.
- typy lodowców górskich: piedmontowe/przedgórskie, cyrkowe, dolinne (alpejskie, himalajskie/dendrytyczne) - wieloletnia zmarzlina (marzłoć stała) - gdzie (północna Kanada, Syberia, Alaska), mniej więcej jaka jest jej miąższość (rekordy 1000-1500 m w Jakucji), skutki np.: dla budownictwa
- wody podziemne
- pochodzenie: reliktowe, infiltracyjne, juwenilne, konsensacyjne
- strefa aeracji (napowietrzenia) i saturacji (nawodnienia); zwierciadło wody podziemnej
- wody artezyjskie i subartezyjskie
- podział ze względu na rodzaj skał w których wody występują: warstwowe, szczelinowe, krasowe
- podział ze względu na głębokość zalegania: przypowierzchniowe, gruntowe, wgłębne, głębinowe - źródła:
- podział ze względu na warunki geologiczne, w jakich źródła występują: szczelinowe, uskokowe, krasowe, warstwowe (zboczowe)
- gejzery - gdzie? np.: Islandia, Kamczatka, Nowa Zelandia, Yellowstone (USA)
To już koniec najważniejszych zagadnień z zakresu HYDROSFERY. Jeżeli samodzielnie przygotowujesz się do matury i chcesz sprawdzić swoją wiedzę - możesz skorzystać z formularza kontaktowego, aby zapisać się na korepetycje :)
Aby otrzymywać powiadomienia o nowych postach w panelu bocznym w polu Powiadomienia o nowych postach wpisz swój adres e-mail, a następnie potwierdź subskrypcję, klikając w link aktywacyjny wysłany na pocztę :)
Miłej nauki!
Weronika
